Wat zijn de economische gevolgen van de aanval op Israël?
Deze blog is geschreven naar de stand van zaken van 13 oktober 2023.
Op zaterdag 7 oktober schrok Israël (en de wereld) op van een grootscheepse en bloedige aanval van Hamas vanuit Gaza op Israëlisch grondgebied. Israël reageert met het uitschakelen of verdrijven van de Hamas-strijders en met luchtaanvallen op Gaza. Ook vanuit Libanon, door de groepering Hezbollah, zijn raketten op Israël afgeschoten en ook hier heeft Israël vanuit de lucht gereageerd. Gezien de Israëlische troepenconcentraties rondom Gaza en het oproepen van reservisten, lijkt het erop dat Israël ook een grondoffensief in Gaza zal starten. De Israëlische premier Netanyahu waarschuwde al voor een langdurige oorlog.
Gevolgen financiële markten
Ondanks dat geopolitieke spanningen hiermee oplopen en ondanks het enorme menselijke leed, zijn de gevolgen voor financiële markten tot nu toe beperkt. De goudprijs, die gevoelig is voor geopolitieke onzekerheden, staat nu 2% hoger dan voor de aanval. Een dergelijke stijging komt te vaak voor om hier van een verband te kunnen spreken. De olieprijs, een andere graadmeter voor geopolitieke spanningen, ging 2,5% omhoog op het nieuws van de aanval. Maar staat nog wel ruim 8 US dollar per vat lager dan de recente piek op 27 september. Amerikaanse en Europese aandelenmarkten staan hoger dan voor de aanval. Dit alles duidt erop dat financiële markten dit zien als een lokaal conflict, waarbij er geen substantiële gevolgen zijn voor de olieproductie en daarmee voor de wereldeconomie.
Twee scenario’s
Zal dit zo blijven? Die vraag hangt uiteraard af van hoe het conflict zich ontwikkelt. We zien twee relevante scenario’s. In het eerste scenario blijft dit vooral een lokale strijd, zonder noemenswaardige uitstralingseffecten. In het tweede scenario raken meer landen betrokken.
Als de strijd tussen Israël en Hamas een lokale strijd blijft, zal dat geen noemenswaardige gevolgen hebben voor financiële markten. De olieproductie zal niet worden verstoord, en ook in Israël zelf zal dit weinig effect hebben op het bedrijfsleven. De Israëlische beurs noteert tot nu toe een verlies van ruim 4%.
Als meer landen betrokken raken, worden de risico’s uiteraard groter. Hierbij wordt vooral gekeken naar Iran. Gezien de omvang van de aanval van Hamas, wordt gespeculeerd dat Iran betrokken is. Daarbij geldt voor Hezbollah dat deze groep, al sinds de oprichting in de jaren ’80, gesteund wordt door Iran. Maar de Amerikanen hebben laten weten dat zij tot nu toe geen bewijzen hebben voor de betrokkenheid van Iran. Maar mocht Iran wel betrokken zijn, of betrokken raken, dan kan dat leiden tot een militaire reactie van Israël en/of tot sancties gericht tegen de olie-export van Iran. Met 3,3 miljoen vaten per dag is Iran het zevende olieproducerende land wereldwijd. Weliswaar een stuk kleiner dan de top-3 (de VS, Rusland en Saudi-Arabië) die samen ruim 31 miljoen vaten per dag produceren, maar Iran is zeker geen te verwaarlozen producent. In een al krappe oliemarkt zou het wegvallen van een deel van de Iraanse olieproductie de olieprijs al snel boven de 100 US dollar per vat kunnen opjagen, of zelfs tot de 120 US dollar per vat die we vorig jaar nog hebben gezien. Toen de VS in 1990 Koeweit binnenvielen om het land te bevrijden van de Irakese bezetter, verdubbelde de olieprijs in twee maanden. Een stijging die overigens na een half jaar weer was verdwenen. Daarnaast zou een verder oplopend conflict het proces van diplomatieke normalisatie tussen Israël en Saudi-Arabië in de weg kunnen staan, wat ook gevolgen zou hebben voor de relatie tussen Saudi-Arabië en de VS. Er wordt getwijfeld of de recent gedane toezegging van Saudi-Arabië aan de VS, om de olieproductie begin 2024 te verhogen, dan nog zal worden uitgevoerd. Dit draagt in dat geval ook bij aan de schaarste op oliemarkten.
Een snelle stijging van de olieprijs zou komen op een moment dat financiële markten nog zeer gevoelig zijn voor inflatie en inflatieverwachtingen. Denk maar aan de recente snelle stijgingen van rentes en de correctie op aandelenmarkten. In principe zouden centrale banken niet direct moeten reageren op hogere olieprijzen, omdat die economieën (vanwege hogere kosten) op zichzelf al afremmen. Maar het maakt het wel moeilijker voor centrale banken om beleidsrentes snel te verlagen en zou dus bijdragen aan het beeld van hoger voor langer ten aanzien van rentes, waar centrale banken recent ook op hebben gehamerd. Dat betekent dus verder oplopende rentes en verdere dalingen van aandelen. Hoe groot correcties zullen zijn, hangt uiteraard af van de omvang van het conflict en de gevolgen daarvan op energiemarkten. Maar ter indicatie, bij de Amerikaanse inval in Koeweit daalde de S&P500 met ruim 10%.
Vooralsnog lijkt het eerste scenario, van een lokale strijd, het meest waarschijnlijk. Er is geen overtuigend bewijs van de inmenging van buitenlandse mogendheden en er zal ongetwijfeld druk op Israël worden uitgeoefend terughoudend te zijn met reacties als dat wel zo was.
We hopen dat de rust snel terugkeert. Vooralsnog zien wij geen redenen om naar aanleiding van het uitbreken van deze oorlog ons beleggingsbeleid aan te passen.