Vlak voor uw overlijden schenken? Pas op de fiscale valkuilen

Sinds 2018 besteedt Evi van Lanschot in de maand november in een aantal blogs aandacht aan het onderwerp ‘schenken’. Dit jaar gaat de blogserie over fiscaal aantrekkelijk schenken.

In deze derde blog leest u over waar u rekening mee moet houden als u een schenking heeft ontvangen binnen 180 dagen voor het overlijden.

Erfbelasting besparen

Veel mensen kiezen er voor om al tijdens leven aan erfgenamen te schenken. Dat is niet alleen leuker, maar daarmee bespaart u ook erfbelasting. In Nederland betalen kinderen over een nalatenschap 10% erfbelasting over de eerste € 138.641 en daarboven zelfs 20%. Voor schenkingen is hetzelfde tarief van toepassing. Is het dan misschien zinvol om op uw sterfbed nog snel een schenking te doen?

Als u schenkingen doet vlak voor uw overlijden, moet u bedacht zijn op een aantal valkuilen. In deze derde en laatste blog over fiscaal aantrekkelijk schenken staat Evi hierbij stil.

Is schenken vlak voor uw overlijden zinvol?

Een schenking die binnen 180 dagen vóór het overlijden van de schenker gedaan is, wordt voor de berekening van de erfbelasting opgeteld bij het bedrag dat de ontvanger uit de erfenis ontvangt. Eventueel betaalde schenkbelasting wordt dan verrekend. Met deze zogenoemde 180-dagenregeling voorkomt de Belastingdienst dat u kort vóór uw overlijden nog even snel erfbelasting kunt besparen.

Een voorbeeld: u schenkt uw kind op 1 juni € 105.677. Uw kind moet daarover € 10.000 schenkbelasting betalen. U overlijdt op 1 november. Uw kind erft € 300.000. Voor de berekening van de erfbelasting moet uw kind nu € 405.677 als erfenis opgeven. De erfbelasting is dan € 64.778 en de € 10.000 schenkbelasting wordt daarmee verrekend. Per saldo betaalt uw kind € 64.778. Als u overlijdt op 2 december, dan wordt er erfbelasting berekend over € 300.000. Dat is € 42.645. Samen met de schenkbelasting is dit € 52.645. Dat scheelt maar liefst € 12.133*.

De enige uitzondering op de 180-dagenregeling is als u schenkt onder gebruikmaking van de eenmalige hoge vrijstelling; die wordt niet bij de erfenis opgeteld. Daarvoor moet uw kind op het moment van schenking natuurlijk wel voldoen aan de voorwaarden, en dus ouder zijn dan 18 jaar, en niet ouder dan 39 jaar (de schenking mag uiterlijk op de 40e verjaardag gedaan worden). De gewone hoge vrijstelling is € 27.231 en kan verhoogd worden tot € 106.671 bij een schenking voor de eigen woning of € 56.724 voor een dure studie. De hoge schenkingsvrijstelling voor de eigen woning kan overigens ook gebruikt worden voor kleinkinderen of anderen, mits ze aan de voorwaarden voldoen.

De hoge schenkingsvrijstelling voor de eigen woning wordt overigens in 2023 verlaagd naar € 28.947 en in 2024 helemaal afgeschaft.

Uit welk vermogen schenkt u?

Stel u bent in gemeenschap van goederen gehuwd, u doet een schenking aan uw kind en uw partner overlijdt binnen 180 dagen na de schenking. Volgens de Belastingdienst moet uw kind dan de helft van de schenking bij de erfenis optellen. Eventueel betaalde schenkbelasting wordt dan uiteraard ook maar voor de helft verrekend. Hetzelfde geldt als u zelf binnen 180 dagen na de schenking overlijdt. Het maakt niet uit op wiens naam het geschonken bedrag staat. Als het in de gemeenschap valt dan is dat doorslaggevend. Dit standpunt van de Belastingdienst kan nu in twijfel getrokken worden. Volgens een recente hof-uitspraak hangt het er vanaf uit wiens naam er geschonken is. Alleen als dit gedaan is uit naam van degene die overlijdt, moet de schenking worden bijgeteld, anders niet. Is de schenking gedaan uit beider naam, dan hoeft maar de helft worden bijgeteld. Tegen deze uitspraak is geen hoger beroep bij de Hoge Raad ingesteld.

Ook al bent u gehuwd in gemeenschap van goederen, dan kan er nog steeds sprake zijn van privévermogen dat buiten de gemeenschap blijft. Denk aan verkregen schenkingen of erfenissen met een uitsluitingsclausule. Bent u na 1 januari 2018 gehuwd in gemeenschap van goederen? Dan is het vermogen dat een van u al had vóór uw huwelijk ook privévermogen, net zoals verkregen schenkingen en erfenissen. De 180-dagenregeling is dan alleen van toepassing als de partner overlijdt die uit zijn privévermogen geschonken heeft.

Bent u gehuwd op huwelijkse voorwaarden met een finaal verrekenbeding bij overlijden? Dan doet u bij overlijden van u of uw partner alsof u gehuwd bent in gemeenschap van goederen. De schenking komt echter uit het privévermogen. Alleen als de partner die schenkt binnen 180 dagen overlijdt, valt het hele bedrag onder de regeling.

Bent u gehuwd met een finaal verrekenbeding bij overlijden en voorziet u dat een van u beiden binnen 180 dagen komt te overlijden? Dan is het raadzaam de schenking alleen te doen uit naam van degene wiens overlijden niet voorzien wordt. Dan hoeft de schenking niet bij de erfenis te worden opgeteld en kan gebruik worden gemaakt van het tariefverschil tussen de eerste en de tweede schijf. Bent u gehuwd in gemeenschap van goederen, dan geldt hetzelfde advies en kunt u zich beroepen op de recente hof-uitspraak.

Heeft u toestemming van uw partner nodig?

Voor iedere bovenmatige schenking die u doet, geldt dat u toestemming moet hebben van uw partner. Het maakt daarbij niet uit hoe u gehuwd bent of onder welke voorwaarden u een geregistreerd partnerschap bent aangegaan. Dus zelfs als u gehuwd bent op huwelijkse voorwaarden met een zogenaamde koude uitsluiting en een schenking wilt doen uit uw eigen vermogen, heeft u bij een bovenmatige schenking de toestemming van uw partner nodig. Heeft u die toestemming niet, dan kan uw partner de schenking ongedaan maken.

Dat roept natuurlijk de vraag op: wat is bovenmatig? Het antwoord op die vraag is per situatie verschillend en hangt onder andere af van de omvang van het vermogen ten opzichte van de hoogte van het geschonken bedrag.

Wilt u weten of het haalbaar en verstandig is om al tijdens uw leven te schenken aan uw erfgenamen? Dan raden wij u aan om uw voornemen tot schenken met uw fiscalist of accountant te bespreken.
Dit is de derde en laatste blog in de blogserie over fiscaal aantrekkelijk schenken. In de andere blogs leest u over het schenken van onroerend goed, en hoe u vrijstellingen en tariefverschillen kunt benutten.
* In sommige gevallen pakt de verrekening van de betaalde schenkbelasting met de te betalen erfbelasting niet goed uit. Dat ligt aan de manier waarop de te verrekenen schenkbelasting berekend wordt. Per saldo bent u dan duurder uit dan zonder schenking. Dit speelt voornamelijk in de gevallen dat er na de schenking nog een relatief beperkte erfenis overblijft.

Geschreven naar de stand van zaken op 28 november 2022.