Een boeiend boek over financiële psychologie

We denken veel aan geld. Hoeveel we hebben, willen hebben, meer kunnen krijgen, uitgeven, sparen, hoeveel de buurman verdient. Maar onze grote aandacht voor geld betekent niet dat we ook betere financiële beslissingen nemen. 

Minder rationeel

Integendeel, slechte financiële beslissingen lijken iets menselijks. We handelen toch vaak minder rationeel en logisch bij financiële zaken dan we denken. Dat schrijven Dan Ariely en Jeff Kreisler in hun boek Geld en gedrag. Hoe je de psychologie van geld in je voordeel kan gebruiken. Ariely is hoogleraar psychologie en gedragseconomie aan Duke University in Durham (Verenigde Staten) en schrijft boeken over ons (financieel) gedrag. Kreisler is komiek en auteur.

Ariely en Kreisler maken in hun boek duidelijk hoe wij over geld denken en de fouten die we daarbij maken, en waarom we die fouten maken. Het is financiële psychologie en gedragseconomie voor alledag. De auteurs delen inzichten over de ingewikkelde economische en psychologische krachten die onze geldkeuzes beïnvloeden. Ze komen ook met handreikingen om een volgende keer beter geïnformeerde financiële beslissingen te nemen.

Betaalpijn en mentaal boekhouden

Geld en gedrag is een interessant en leuk, vlot geschreven boek met herkenbare, alledaagse voorbeelden van uitgeven van geld en de besluiten die wij daarbij nemen. Veel aandacht is er voor het toekennen van (geld)waarde aan een product of dienst en hoe moeilijk dat is.

Ariely en Kreisler behandelen allerlei waardesignalen die ons moeten helpen de waarde van iets in te schatten en te besluiten er ons geld aan uit te geven, maar ons soms misleiden. Fenomenen als uitverkoop, tegen inkoopprijs, adviesprijs, kortingsacties, combideals, cadeaubonnen en bewust ingewikkelde abonnementsvormen passeren de revue.

We ervaren betaalpijn als we geld uitgeven en zijn altijd op zoek naar manieren om die betaalpijn te verzachten of vermijden. Uiteraard willen verkopers ons daarbij graag ‘helpen’. Ariely en Kreisler vinden in dit opzicht de e-wallet (betalen via je mobiele telefoon) maar niks. Ze erkennen dat het gemakkelijk is, maar het is ook een betaalsysteem dat ons te snel, te gemakkelijk, te gedachteloos en te vaak geld laat uitgeven. De betaalpijn wordt niet gevoeld.

Leuk zijn ook de voorbeelden bij de relatie tussen betalen en consumeren en hoe anders we ons gedragen – meer of minder consumeren – als er een verschil is tussen het moment van consumeren en betalen (vooraf, tijdens of achteraf betalen).

Om grip te krijgen op onze uitgaven gaan we mentaal boekhouden. We koppelen budgetten aan bepaalde uitgaven. Dat is handig, maar leidt tot verkeerde beslissingen. De auteurs laten zien dat wij slechte boekhouders zijn, want we zijn emotionele boekhouders en plegen voortdurend boekhoudfraude.

Onszelf aanpassen

Ariely en Kreisler illustreren met veel voorbeelden dat we mentale fouten maken als het om geld gaat en ze vertellen hoe we ons gedrag moeten aanpassen om die fouten niet te maken. Maar ze erkennen, dat weten wat je moet aanpassen en daadwerkelijk aanpassen van gedrag twee verschillende dingen zijn. En dat geldt volgens de auteurs met name voor geldzaken.

Want bij geld moeten we niet alleen de strijd aangaan met onze eigen (verkeerde) neigingen, maar ook met een financiële wereld die ons bewust van de wijs probeert te brengen. We leven in een wereld waarin externe krachten voortdurend iets van ons willen – geld, tijd, aandacht – en dat maakt het moeilijk om rationeel te denken en verstandig te handelen.

Minder verleiding

Ariely en Kreisler sluiten hun boek af met een pleidooi voor omgevingen, systemen en technologieën (apps) die ons juist helpen om minder in plaats van te verleiden om meer geld uit te geven. Die ons betaalpijn laten voelen. Niet betaalinstrumenten die ons achteraf inzicht in onze uitgaven geven, maar ervoor zorgen dat we vooraf beter nadenken over uitgeven van geld. Die ons laten nadenken over wat we voor een bepaald bedrag allemaal kunnen doen.

Geld is een abstract concept. Het is moeilijk om mee om te gaan en lastig om over na te denken, dat maken de auteurs wel duidelijk. Maar ze bieden hoop: we zijn niet hulpeloos. Geld en gedrag maakt de lezer bewust van prikkels en onze psychologische processen en beperkingen bij het omgaan met geld. En hoe we systemen kunnen ontwikkelen om ons te corrigeren en betere financiële beslissingen te nemen. Voor iedereen die iets met geld heeft – veel of weinig – is dit boek een aanrader. 

Geld en gedrag. Hoe je de psychologie van geld in je voordeel kunt gebruiken – Dan Ariely en Jeff Kreisler, Maven Publishing, ISBN 978 94 9249 330 9.